Succesvolle gedragsverandering met behulp van serious gaming

Veranderen is niet makkelijk. Dit heeft alles te maken met het feit dat de mens eigenlijk een gewoonte dier is, en zoveel mogelijk aan de auto-piloot overlaten. Dit klinkt negatief, maar het alternatief is dat we alle over al ons activiteiten, en dat zijn er nogal wat, steeds opnieuw moeten gaan nadenken en bij iedere keuze die we maken en steeds opnieuw de alternatieven moeten evalueren en tot een beslissing moeten komen.

 

Een dieper inzicht in de processen die hier allemaal op de achtergrond een rol spelen helpt om beter te begrijpen waarom veranderen zo moeilijk is maar creëert ook een goede basis waarom serious gaming hier een belangrijk verschil kan maken.

 

 

Mensen zijn gewoontedieren. Dit heeft alles te maken met hoe ons brein werkt. Voor een groot deel laten we ons leiden door het primitievere deel van ons brein. Het brein van een mens bestaat eigenlijk uit drie delen:  

 

Het oudste deel wordt gevormd door het ruggenmerg en de hersenstam, dit deel wordt het "reptielenbrein" genoemd. Dit deel van het brein is gericht op overleven, hierin zitten de vaste gewoonten geprogrammeerd. Om hiervan gebruik te maken hoeven we niet na te denken, het is geprogrammeerd voor uitvoering. Om deze actie in gang te zetten kost minimale energie en tijd.

 

Het middelste deel is het limbische systeem en wordt ook wel hert "zoogdierenbrein" genoemd. Dit deel regelt onze emoties en in dit deel laten we ons leiden door belonen en bestraffen. Als iets je blij maakt dan ga je er mee door en als iets je niet blij maakt dan stop je ermee.

 

Het jongste deel wordt neocortex genoemd. Dit deel regelt ons denkvermogen, en stelt ons in staat om te rekenen, te communiceren enzovoort. Met dit deel kunnen we iets beredeneren, keuzes maken en ze met andere delen. Dit kost niet alleen veel meer tijd maar ook veel meer energie. 

 

Als mens willen we zoveel mogelijk overlaten aan het reptielenbrein en alleen indien nodig gebruik maken van het neocortex brein. Dat maakt ons tot gewoontedieren die ook nog genotzuchtig zijn omdat het limbisch brein de hieraan de voorkeur geeft. We denken dat we verstandige wezens zijn die onze keuzes onderbouwen. In werkelijkheid laten we ons leiden door gewoontes die ons een goed gevoel geven. 

 

Veranderen begint met nadenken over jezelf en over hoe je dingen doet en tot de conclusie komen dat het mogelijk andere manieren een zelfde resultaat geven of zelfs beter zijn. Vervolgens is veranderen loskomen van oude gewoontes. Nieuwe gewoontes moeten inslijten maar zullen ons, omdat het nieuw is en we er geen ervaring mee hebben, niet alleen maar een goed gevoel geven.

 

Veranderen betekent dat je alle drie de breinen moet inzetten om een succesvolle verandering te realiseren. Alle drie de breinen moeten in balans komen en samenwerken om de gedragsverandering succesvol te laten slagen.  

 

Martin Appelo heeft onderzoek gedaan naar gedragsverandering. Op basis van het hierboven beschreven werking van het breid is hij tot een formule gekomen waarmee duurzame gedragsverandering kan worden beschreven:

Deze formule beschrijft dat Duurzame gedragsverandering een functie is van Innerlijke drang (iD), Discipline (D) en Interne attributie (iA). Begrip voor deze 3 factoren is zinvol omdat hiermee een dieper inzicht in het proces van gedragsverandering ontstaat en hiermee gedragsverandering beter gefaciliteerd en ondersteund kan worden.

 

 

De eerste factor is Innerlijke drang, hiermee wordt motivatie bedoeld. In welke mate wil je de verandering en realiseer je dat dit noodzakelijk is. Hierbij is het niet alleen belangrijk datje de noodzaak van veranderen bewust bent maar ook dat je alternatieven ziet en daarmee mogelijkheden om verandering in te vullen. Bij deze factor speelt het reptielenbrein een rol. Het reptielenbrein heeft de voorkeur voor de gebaande paden, om daarvan af te wijken is het noodzakelijk dat dat de urgentie voor verandering duidelijk gezien wordt.

 

De tweede factor is Discipline, hiermee wordt het vermogen om weerstand te bieden om terug te vallen in oude patronen bedoeld. Wilskracht is hierbij belangrijk. Het is goed om je te realiseren dat je geen eindeloze wilskracht hebt. Hierbij speelt ook je omgeving een rol, deze kan meewerken of tegenwerken. Bij deze factor speelt het limbisch brein een rol. Het limbisch brein houdt van genot en vermijd graag stress. Bij verandering is stress vaak niet onontkoombaar en moet discipline ervoor waken dat er geen terugval ontstaat.

 

 

De derde factor in Interne attributie, hiermee wordt de zelf verantwoordelijkheid bedoeld. Voor wie veranderen wil is het belangrijk dat de persoon de verantwoordelijkheid voor veranderen vooral bij zich zelf legt. En indien de weestand groot is en de verandering mislukt niet de oorzaak aan een externe factor wordt toegerekend. Bij deze factor speelt de neocortex een rol. De neocortex kan rationeel nadenken. Bij verandering is reflecteren belangrijk omdat je op een aangepaste manier moet acteren.

Mensen zijn dus eigenlijk lui, dat betekent dat verandering getriggerd moet worden. De eerste stap is het inzicht dat de huidige situatie toch niet zo optimaal is dan gedacht. Beter nog is een shock effect nodig. Wat je wilt is dat iemand of een groep zichzelf Bewust Onbekwaam gaat voelen. Hierdoor ontstaat een eerste urgentie om te willen veranderen. Als dit nog niet genoeg is dan helpt het zeker wanneer er rampspoed dreigt zoals ontslag, faillissement of anders. 

Verandering betekent in beweging komen. Voor beweging is het niet alleen nodig dat er een besef is dat het anders moet en dat dit prioriteit heeft en/of belangrijk is en er doelen geformuleerd kunnen worden. Hierbij is het nodig om alternatieven zien en in te kunnen schatten in welke mate deze een positief effect gaan opleveren en wat dat voor het individu of groep betekent. Het beste werkt dit wanneer er een wenkend perspectief ontstaat zoals promotie of nieuwe markten. 

 

Als de verandering ingezet wordt is discipline belangrijk. Verandering brengt nieuwe situaties op het pad, dus ook problemen waarvoor nieuwe oplossingen moeten worden gezocht. Een manier om de discipline te boosten is het bedenken van presentjes die je jezelf of de groep kunt geven als er een milestone wordt bereikt. Ook helpt het om de omgeving deelgenoot te maken zodat zij de verandering zoveel mogelijk positief ondersteunen. Omdat fall-back voortdurend op de loer ligt is het een mogelijkheid om een je te laten begeleiden door een coach die, met name op de momenten dat het zwaar tegenzit, je motivatie en daarmee samenhangende wilskracht oppept.

 

Als de verandering lukt is, om het duurzaam te maken, het nog steeds wel zaak om vol te blijven houden. Het nieuwe gedrag moet inslijten zodat het eigenlijk automatisch gedrag wordt. Hierbij is belangrijk dat het proces de focus blijft houden. Soms is het noodzakelijk om kleinbere stappen te maken. Dit gaat langzamer maar is vaak wel zekerder.

 

"Playing is the highest form of research" zo werd gesteld door Albert Einstein. Onderzoek en analyse zijn zeer belangrijk maar raken soms onvoldoende de kern, dit geld zeker in situaties als gedragsverandering. Dit omdat de binnenkant (dit denk ik) en de buitenkant (dit zeg ik, dit doe ik) niet altijd even congruent zijn. Gaming kan dan een waardevolle aanvulling zijn omdat de kans veel groter is dat spelers in de game zichzelf worden, als individu, maar ook als groep. Daardoor ontstaat er een veel beter inzicht in het gedrag en de onderlinge dynamiek in geval van een groep. Spelenderwijs kan een groep zich de mate van onbekwaamheid realiseren en beter tot een conclusie van urgentie komen. 

 

Een serious game is vaak een nabootsing van de werkelijkheid en kan daardoor ook goed gebruikt worden om nieuw gedrag te testen. Tijdens de game kan weerstand ervaren worden en kan nieuw gedrag en het effect daarvan getoetst worden even eventueel worden aangepast. Door de toepassing van gaming kunnen verschillende resultaten gerealiseerd worden zoals:

 

Serious gaming is niets anders dan een gereedschap. Welk gereedschap gekozen wordt hangt natuurlijk sterk af van de situatie. Het voordeel van serious gaming is dat het een veelzijdig instrument is en daardoor breed inzetbaar. Serious gaming is een goed middel om in te zetten in de volgende situaties:

 

Bewustwording: Een game laat spelers iets ervaren, dit is vaak op en diep niveau, hierdoor is de inzet heel effectief. Het gaat hier niet meer over wat je denkt dat er zal gebeuren maar over wat er gebeurd is, deelnemers beleven dit zelf. Door de beleving is de motivatie om eventueel iets te veranderen veel beter, het is veel minder opgelegd.

 

Verheldering: Ondersteund door bijvoorbeeld een trainer of coach kan er over de ervaring gereflecteerd worden waarbij gekeken worden naar wat dit voor de individuele spelers betekent, maar ook voor de groep en de dynamiek. Een trainer of coach kan nog verdiepende vragen stellen waardoor het inzicht nog helderder wordt. 

 

Perspectief: Het is goed om je te realiseren dat het anders moet, maar vervolgens is het nog wel belangrijk om te bedenken hoe anders. Dit kan vanuit een zogenaamde "stilstand", veel mooier is om dat vanuit "beweging" te doen. Spelenderwijs kunnen alternatieven worden vastgesteld waardoor de kwaliteit van het proces verbetert.

 

Zelfvertrouwen: Door zelf de beweging in te zetten en spelenderwijs de mogelijkheid te hebben om alternatieven te testen en daar succes in te boeken neemt het zelfvertrouwen toe. Tijdens het testen begint het insluiten van het nieuwe gedrag. Dit zelfvertrouwen is een prima boost om het nieuwe gedrag ook in de praktijk toe te passen.

Out-of-the-box: Nieuw gedrag in de praktijk toepassen is lastig. Extreem anders is onmogelijk, temeer omdat er een risico is. Een serious game is weliswaar een afspiegeling van de werkelijkheid, maar wel heel veilig. In een game kan er dus veel beter geëxperimenteerd worden met out-of-the-box gedrag.

 

Breinleren: Last-but-not-least is serious gaming dus een perfect instrument om nieuwe gewoontes en gedrag te laten inslijten doordat het focus heeft, herhaling biedt, emotie geeft, zintuigelijk rijk is, creatief en voortbouwt.

 

 

Voor een duurzame gaat het volgens Appelo om Innerlijke drang, Discipline en Interne auditie. Bij serious gaming wordt de innerlijke drang verhoogd door bewustwording en verheldering, dit doordat de problematiek zelf ervaren is. De Discipline wordt verhoogd het perspectief, zelfvertrouwen en out-of-the-box, dit doordat er met het nieuwe gedrag op een veilige manier om ervaring met het nieuwe gedrag op te doen. De interne auditie verbeterd door bewustwording en verheldering omdat tegelijkertijd met de bewustwording en de verheldering de eigen rol veel beter gezien wordt. Omdat het proces van gaming zo goed aansluit op de manier waarop het brein werkt en zich ontwikkeld is serious gaming een goede manier van breinleren.